In de vorige blog zagen we de naam Bierens de Haan opduiken in Tera’s dagboek.
Op 29 januari 1921 komt de naam Bierens de Haan voor het eerst in Tera’s dagboek voor: Dierkundige Utrecht. ’s Morgens eerst met Redeke lunchen in de stad. Vertelt allerlei aardige dingen. Toen op schelpenkamer gewerkt met Atie, samen naar Ut. Vergadering druk bezocht…….. Teruggereisd met Redeke, Atie, Metzelaar, van der Horst en Bierens de Haan, als samenzweerders in de trein zitten bomen …..
Hans Bierens de Haan (1883-1958) is net als Tera opgegroeid in Haarlem. Hij heeft biologie gestudeerd in Amsterdam. In 1913 is hij cum laude gepromoveerd en hij is regelmatig te vinden op het Zoölogisch Museum.
Twee dagen later schrijft ze: Daarna lezing, erg goed en helder. B. de Haan toch nog gekomen, aardig van hem, aristocraatje met zijn gereserveerde houding…. En daarna nog met B. de Haan er over zitten na filosoferen. ’n Aardige heldere kerel. Goed materiaal zegt Jordan van hem.
In maart schrijft ze dat ze onder de koffie prettig met hem heeft zitten praten en dat hij haar boeken zal lenen. Ze noemt hem een mooie geacheveerde vent (een wat oubollige term voor goed verzorgd). Gelijk een dag later brengt hij de beloofde boeken en een exemplaar van zijn dissertatie.
Op 29 april schrijf Tera: Toen B. de Haan gaan opzoeken in zijn loods. Aardige kamer, aardige boeken, aardig mannetje. Samen de theeboel voor morgenavond gaan inspecteren. Toen samen koffie gedronken in Artis.
Bierens de Haam werkt als bioloog bij de afdeling handelsmuseum van het Koloniaal Instituut in Amsterdam, het latere Tropenmuseum. Hiernaast het gebouw van het Koloniaal instituut op de foto
Op 20 mei schrijft Tera: Koffiedrinken met Bierens de Haan, die in Geneve gezwierd had. Heerlijk onder de bloeiende kastanjes een hele tijd zitten zwammen. Toen rondgekuierd in de tuin (Artis) en bij allerlei mogelijke en onmogelijke beesten staan kijken en lachen
En op 6 juni : B. de Haan op ’t museum mobiliseert iedereen om de naam van een vogel te ontdekken. Doet samen met baasje hele verhalen over de excursie op Texel van ornithologische. Donderdag mag ik foto’s van het Pelvaux gebied komen kijken! Echt enig!
En dat gaat ze ook doen op 9 juni: Om 11 uur naar B. de Haan foto’s gaan bekijken. Veel gepraat en gekeken, zwak ogenblik van ons allebei. Door Artis geboemeld, bij de otters een hele tijd stil gestaan! (…) ’s Nachts haast niet geslapen door de veelbewogen dag.
Wat er gebeurd is in het zwak ogenblik laat zich raden, een jonge vrouw van tweeëntwintig, een man van achtendertig. Echt “Aan” raakt het echter niet. De bedoeling is dat Bierens de Haan naar Genève vertrekt en in de zomer van 1921 gaat hij daar ook regelmatig naar toe. Hij wil zich daar gaan bekwamen in de dierpsychologie met o.a. Jean Piaget. Hiernaast Tera met Hans Bierens de Haan op de foto
En op 6 oktober vertrekt hij:
Alleen op ’t museum om 11 uur komt B. de Haan. Eerst een hele tijd gepraat, toen kieken gaan bekijken en bepraten. Daarna nog lang gezeten en andere dingen gedaan, en een afscheid als voor eeuwig genomen. Beroerd!
In haar dagboek vertelt ze dat ze leuke brieven uit Genève ontvangt, maar ze ziet hem pas weer op 15 september 1922 als ze schrijft. Bierens de Haan aan de koffie. Ik was blij hem weer te zien. Hij was mager geworden
Tegen die tijd is de romance wel over.
Vanaf 1924 is Bierens de Haan terug in Nederland en werkt hij als privaatdocent aan de universiteit van Amsterdam. Tera schrijft daar nog over dat Bierens de Haan aan de koffie wordt geplaagd, dat het enige verschil tussen een student en een privaatdocent is, dat de laatste de boel een paar uur eerder weet dan de eerste.
Hij doet jaren dierpsychologisch onderzoek bij de apen in Artis en publiceert daar uitgebreid over. Hij wordt algemeen beschouwd als een van de grondleggers van de dierpsychologie. In 1925 schrijft Tera: Mientje gaat in Bussum logeren, en wandelt vanmorgen mee door de tuin. Wij gaan overal eens kijken, o.a. bij Bierens de Haan en zijn apen.
Als ze later in Indië zit, schrijft hij haar.
Er kwam zaterdag een genoeglijke brief van Bierens de Haan over allerlei Artis en museum nieuwtjes. Hij heeft een talent om zeer vermakelijk te schrijven, dat frappeerde me ook al zo toen hij in Indië en ik in Holland zat.
Bierens de Haan trouwt niet en sterft in 1958.
In de volgende blog zien we nog meer avonturen van Tera als jonge dame.
Voor Hans Bierens de Haan is destijds een feestbundel uitgegeven, ter ere van zijn 70ste verjaardag. De laudatio werd geschreven door Tera van Benthem Jutting.
Benthem Jutting, W.S.S. van (1953): Johannes Abraham Birens de Haan. – Archives Néerlandaises de Zoologie, Volume 10, Supplement 2 [volume jubilaire dédié à J.A. Bierens de Haan]: 1-12 + portret.
Vermeldenswaardig is nog, dat de wereldberoemde psycholoog Jean Piaget (1896-1980) als jongeman begon met slakken verzamelen. Een van zijn eerste publicaties schreef hij als 15-jarige (gepubliceerd in Journal de Conchyliologie, 1911, 59: 311-332). Hij heeft verschillende land- en zoetwaterslakken uit Zwitserland beschreven. Zijn malacologische werk (wat nauwelijks bekend is), en zijn visie op natuurlijke historie is gedetailleerd beschreven in het boek: Vidal, F. (1994): Piaget before Piaget. – Cambridge, Massachusetts (Harvard University Press): xii + 276 pp.
Dag Ruud, dank voor deze aanvulling.