Teertjes jeugd

Na een aantal miskramen krijgen Wouter en Noes op 6 februari 1899 toch nog een dochter, Tera of Teertje. Haar volledige naam is Woutera Sophia Suzanne, naar haar vader en moeder en naar de eerste vrouw van haar vader, die niet vergeten is.

Omdat Noes lijdt aan Indische spruw, een darmaandoening waarbij regelmatig diarree en bloedarmoede optreedt, remigreert het gezin in 1900 naar Nederland. Wouter vraagt verlof aan, in eerste instantie voor twee jaar. Het verlof wordt nog eenmalig verlengd, waarop hij in 1903 verzoekt tot eervol ontslag, oftewel pensionering.  Er wordt gehoopt dat het Nederlands eten en het Nederlands klimaat beter te verdragen zal zijn. Het gezin strijkt neer in Nijmegen, aan de chique Oranjesingel. Daar gaat Tera naar de lagere school, waar ze haar vriendin Corrie Prince ontmoet, met wie ze de rest van haar leven bevriend blijft.

Pas in 1900 was er een algemene leerplicht ingevoerd. De liberale Pierson wilde die algemene leerplicht om kinderen te behoeden voor kinderarbeid. Vooral uit Antirevolutionaire hoek was er veel verzet. Zij meenden dat de staat door het opleggen van leerplicht, dat is door het reguleren van schoolbezoek, zich schuldig maakte aan een vergrijp jegens het recht en de taak van de ouders. De wet haalde slechts een nipte meerderheid van één stem. Mede omdat Jhr. Schimmelpenninck, een fervend tegenstander op weg naar de kamer van zijn paard was gevallen.

In huize van Benthem Jutting gaat het zijn gangetje. Vader Wouter besteedt zijn tijd aan al dan niet betaalde erebaantjes. Hij is voorzitter van de commissie voor het toezicht op het middelbaar onderwijs, voorzitter van de toezicht commissie op de gemeentebegroting,  maar ook voorzitter van de Vrije Liberalen, waarschijnlijk een voorloper van de VVD.

Tera is dol op haar grote broer Marius (11 jaar ouder dan zij) , die ze Piep, of Pim noemt en hij noemt zijn zusje Tie. Hij schrijft haar grappige briefjes waarin hij haar plaagt, maar ook bezorgd vraagt naar haar gezondheid. In 1907 zijn haar ouders 25 jaar getrouwd. Zij schrijft een dichtbundel, waarschijnlijk met hulp van haar broer, want voor een kind van amper 8 is het bepaald een voorlijk stuk te noemen.

Marius heeft in Batavia nog toelatingsexamen voor het gymnasium gedaan en in Nederland gaat hij naar het stedelijk gymnasium in Nijmegen. In de zomer van 1903 en in de zomer van 1905 gaat Marius, voor zijn gezondheid, maar ook om zijn talenkennis op te vijzelen naar Zwitserland. Hij verblijft dan een maand in het huis van een jonge predikant, die jongeren uit verschillende Europese landen samenbrengt. Marius speelt piano en viool. Hij houdt van schaken en van fotograferen. In 1907 doet hij eindexamen en gaat hij medicijnen studeren in Leiden.

In 1911 verhuist het gezin naar Haarlem, om Noes te laten profiteren van de zeelucht. Ze betrekken een huis aan het Wilhelminapark. Daar zal Tera de rest van haar jeugd doorbrengen

Tera gaat naar de middelbare meisjesschool (MMS) in Haarlem. De eerste MMS was in 1867 in Haarlem opgericht. De MMS is qua niveau te vergelijken met de HBS maar gaf geen toelating tot de universiteit. In 1905 zijn er slechts veertien MMS opleidingen, in 1920 zijn het er achttien. 

Volgden er in 1900 slechts drieëntwintighonderd meisjes middelbaar onderwijs aan HBS, MMS of gymnasium, in 1910 zijn dat er al negenenveertighonderd. Een verdubbeling in tien jaar. Daar komen nog de meisjes bij die naar de particuliere Frans scholen gaan.  Het curriculum van de MMS was vergelijkbaar met dat van de HBS, maar werd aangevuld met zogenaamde “meisjesvakken” als handwerken, hygiëne en kunstgeschiedenis. Op de MMS leert ze de moderne talen Engels, Frans en Duits uitstekend lezen, spreken en schrijven. De rest van haar leven zal ze in al deze talen kunnen corresponderen en converseren. Ook tekenen wordt uitgebreid onderwezen, wat haar in haar latere werk als biologe uitstekend van pas zal komen. Ook op de middelbare school doet ze vriendinnen voor het leven op, zoals Nel Appeldoorn.

De zeelucht helpt niet en in 1915 overlijdt moeder, slechts eenenvijftig jaar oud. Tera blijft alleen met haar vader en een huishoudster achter. Tera is 16. Vader is dan inmiddels, zeker voor die tijd, een oude man van vierenzestig.

In Haarlem maakt Marius hernieuwde kennis met “de meisjes Hoog”, maar daarover later meer.

1 reactie op “Teertjes jeugd”

  1. Ine van de Ven

    Schitterende biografie.
    Ben in het bezit van enkele boekjes van haar, heb er veel van geleerd en nu weet ik ook hoe haar leven was.

Laat een reactie achter op Ine van de Ven Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Meer informatie over hoe uw reactiegegevens worden verwerkt.