In Memoriam Pico van der Feen (1892-1987)

In de vorige blog zagen we dat Tera en Pico ouder worden. Tera krijgt een hersenbloeding en in augustus 1987 overlijdt Pico. Deze blog is gewijd aan Pico die vanaf de jaren 20 een belangrijke rol speelt in het leven van Tera.

Pieter Jacobus (Pico) van der Feen wordt geboren in Stratum ( nu onderdeel van Eindhoven) in 1892, waar zijn vader griffier is aan de rechtbank. De familie van der Feen is een Zeeuwse familie, Nederlands Hervormd en rijk. Pico’s vader was eerder gehuwd geweest en was in 1887 weduwnaar geworden, nadat zijn vrouw in het kraambed was gestorven.. Als kind wordt Pico Jaap genoemd, wanneer dat verandert in Pico is niet bekend, maar waarschijnlijk in zijn studententijd. Vader heeft al twee zonen uit zijn eerste huwelijk. Beide broers spelen verder geen belangrijke rol in het leven van Pico.

In 1903 vertrekt het gezin naar Domburg waar ze hun intrek nemen in Villa De Wael. Vader van der Feen laat de villa grondig verbouwen.

Pico gaat naar het gymnasium in Middelburg. Daarna gaat hij biologie studeren in Utrecht.

De eerste melding die Tera maakt van Pico is op 7 juni 1921 in haar dagboek:

Van der Feen uit Utrecht over, doet hele verhalen aan de koffie bij N

Pico studeert dus in Utrecht en werkt daarna jarenlang in Utrecht onder professor Jordan waar hij tal van onderzoeken doet op het gebied van fysiologie. Ook werkt hij aan het herseninstituut onder professor Ariens Kappers, allemaal voor de tweede wereldoorlog

Toen zijn moeder hulpbehoevend werd,  trok Pico weer in bij zijn ouders op de Wael. In Zeeland legde hij zich toe op de archeologie en paleontologie, toen vrije nieuwe wetenschappelijke terreinen in Nederland.  Hendrik Engel schrijft ter ere van Pico’s 80ste verjaardag in 1972: “Hij had zich toen zijn moeder, mevrouw van der Feen-de Bats, wegens haar leeftijd, zijn hulp nodig had, geen ogenblik bedacht en was weer in Domburg bij haar komen wonen, om haar alle hulp te kunnen geven, die zij nodig had en die hij zich als zoon zijn moeder voelde schuldig te zijn. Wat is belangrijker? Kan men zich vragen, voor van der Feen was er in deze geen probleem, hij deed immer wat zijn hand te doen vond en wat hij op het moment het belangrijkste achtte. Hier komt een typische karaktertrek naar voren. Wanneer zijn hulp ergens op enigerlei nodig was, aarzelde hij niet lang, maar gaf die, waarbij zijn eigen zaken, zijn interesse, zijn toekomst voor hem geen punt van overweging vormden. Hij had sterk het gevoel voor het relatieve van vele voor anderen uiterst belangrijke zaken.

Pico’s vader sterft in 1941. In de oorlog schrijft Pico met Tera. Ze hebben zich in 1933 verloofd. Stiekem; waarschijnlijk omdat Pico’s moeder een verloving en huwelijk van haar zoon zou afkeuren en volgens sommigen gedreigd zou hebben met onterving. Als Walcheren wordt ontruimd vindt Pico met zijn moeder onderdak in Ginneken bij Breda. Zijn moeder sterft in december 1944 in Breda. Na de bevrijding van Noord Nederland wordt het contact met Tera hersteld en het stel trouwt op 24 augustus 1945 in Amsterdam. In de eerste jaren van hun huwelijk reist Pico vaak op en neer naar Zeeland om de Wael weer in oude glorie te herstellen, maar ook om een bijdrage te leveren aan het Zeeuws museum dat na de oorlog ook weer extra aandacht nodig had.

In 1950 komt er een positie vrij op de Zoölogisch museum in Amsterdam, waar hij belast wordt met het beheer van de afdeling zoogdieren. Zijn doel is dan nog steeds om te promoveren en een doctorsgraad te halen met een dissertatie over mammoeten. Het museum veranderde na de oorlog en breidde uit. Engel schrijft: Hij hielp mee aan de vernieuwing van de oude tentoonstellingsruimten, het inrichten van wisselende naast de permanente tentoonstellingen.

Het begon met die over “het land van Heimans en Thijsse”, waarbij zijn belangstelling voor de geschiedenis van de biologie in het algemeen en Nederland in het bijzonder en ook zijn ervaring met het populariseren van de wetenschap, zoals hij dat in Zeeland had beoefend, wanneer  hij daar de belangstelling van geïnteresseerde leken moest wekken, ons allen te stade kwam. Vaak heb ik mij bezwaard gevoeld, wanneer ik hem niet rustig aan zijn olifanten kon laten werken, maar zijn belangstelling was zo levendig en zo wijd, zijn blik en kennis zo veelomvattend, dat het een genoegen en zelfs eigenlijk een noodzakelijkheid was hem te hulp te roepen en zijn mening te vragen.

Pico publiceert veel in de jaren vijftig en blijft werken aan een proefschrift, zijn belangstelling is echter zo breed dat er altijd weer nieuwe aspecten zijn die onderzocht moeten of kunnen worden. Engel schrijft: Naarmate van der Feen ouder werd, was het diepere inzicht van de weliswaar nog altijd met jeugdig vuur, bezielde wijze bioloog, dat hem deed inzien, hoe weinig belangrijk tenslotte de doctorstitel en een lijvig proefschrift zouden zijn tegenover het werk dat zijn handen te doen vonden bij het helpen van jongeren en het stimuleren van velerlei richtingen van onderzoek……

Het huwelijk van Tera en  Pico wordt door iedereen als zeer goed beschreven. Ze waren altijd samen en erg op zichzelf, ze leefden in hun eigen wereld zeggen mensen “op het dorp”. Zelf zegt Tera dat het fijn is om getrouwd te zijn met een man die “weet waar je het over hebt”.  Na hun huwelijk gaan ze ook veel samen op nationale en internationale excursies. Hiernaast samen op een excursie naar Cambridge (1962) man op de voorgrond is onbekend.

Tot een dissertatie en een promotie komt het niet, ook niet nadat hij in 1957 officieel met pensioen gaat. Pico blijft daarna actief bij het Zoölogisch Museum tot aan het pensioen van Tera, die daar in 1964 een eredoctoraat krijgt. Engel schrijft daarover: Hij genoot er van, dat zijn vrouw gehuldigd werd met een eredoctoraat en door Hare Majesteit benoemd werd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau, maar het bewijst zijn groot en rustig gevoel van eigenwaarde, dat hem dit in de richting van minderwaardigheidsgevoelens, die andere mannen misschien in zo’n geval zouden ondervinden, niets deed, hij verheugde zich simpelweg over de successen van zijn vrouw en ging kalm zijn eigen weg: helpen waar hij helpen kon, doen wat hem direct op zijn levenspad kwam. Men zou dit misschien kunnen betreuren en versnipperen van aandacht kunnen noemen, voor hem was het veeleer belangrijk te helpen hier en nu, waar hij dat direct nodig vond.

Na hun definitieve verhuizing van Amsterdam naar Domburg werken zowel Pico als Tera mee aan de encyclopedie van Zeeland. Met name Pico zal tussen 1965 en 1984 heel Zeeland afreizen met zijn fiets om informatie voor de encyclopedie te verzamelen. Verder blijft hij geïnteresseerd in de geschiedenis van Zeeland, de Nehalennia mythe, maar ook in het helpen van jongeren, zoals de kinderen Labruyere die bijles van hem krijgen.

Onder het artikel van Engel in het Zeeuws Tijdschrift schrijft het genootschap deze boodschap:

Op 10 april 1972 vierde drs. Pieter Jacobus van der Feen zijn tachtigste verjaardag. Hoewel hij niet voorop staat in de rij van belangrijke Zeeuwen, – en dat ook niet wil -, is van der Feen bekend bij ieder die in Zeeland iets te maken heeft met zoölogie, – zijn specialiteit-, archeologie, paleontologie en geschiedenis. Velen die bij hem en zijn vrouw aanklopten en aankloppen om gegevens en raad, keerden en keren nooit met lege handen naar huis. De gastvrije woning “De Wael” in Domburg staat altijd open voor hen die behoefte hebben aan menselijke en wetenschappelijke steun. ….. Tot op de dag van vandaag hebben zijn vrouw, dr. W.S.S. van Benthem Jutting, en hij hun goede zorgen uitgestrekt over een aantal verzamelingen van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen.

Deze toewijding wordt beloond met een erelidmaatschap van het Zeeuws Genootschap.

Pico maakt het werk aan de Zeeuwse encyclopedie af in 1984. Zijn 95ste verjaardag wordt gevierd in april 1987 en in augustus 1987, 2 dagen voor hun 42ste trouwdag overlijdt Pico.

In de volgende blog lezen we hoe Tera afscheid neemt van de Wael.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Meer informatie over hoe uw reactiegegevens worden verwerkt.