Vorige week zagen we dat Tera aan het werk gaat in het Zoölogisch Museum. Haar vrije tijd besteedt ze aan het ontdekken van haar omgeving. Haar fiets is weer in elkaar gezet en op de fiets verkent ze Buitenzorg en directe omgeving: Met Betje Polak heb ik gefietst langs de “Vecht”, waarmee hier wordt aangeduid een leuk pad langs een half gekanaliseerde rivier langs kampongs. Daarna belandden we in de zogenaamde cultuurtuin van de plantentuin, waar allerlei cultuurgewassen te zien zijn. Deze ligt een heel eind weg van de eigenlijke plantentuin, ik was er nog niet geweest. En tot slot zijn we gaan zwemmen.
Vrijwel elk weekend gaan ze op excursie de natuur in.
Zo gaat ze samen met Betje Polak half juni 1930 een aantal dagen op pad. Twee vrouwen en een paar koelies (Indische dragers): Vrijdagmorgen vroeg gingen we per auto (met chauffeur) naar Tjisoeroepan, huurden daar 4 koelies en kuierden de Papandajan (vulkaan) op. Het is een mooi, maar steil pad. Met fotograferen en beesten vangen onderweg kwam er veel afwisseling in, maar zodoende hebben we er ook 6 uur over gedaan om boven te komen, terwijl 4 uur normaal is!
Het laatste stuk ging door de krater, die sterk werkzaam is en waar we allerlei leuke spuitbronnen en kookgaten zagen. De gevaarlijke stukken zijn omrasterd en als je nu maar de aangegeven paadjes houdt, kun je overal ongedeerd komen zonder gids. Vanuit de krater moesten we nog een heel stuk omhoog naar de Pasanggrahan (berghut) van de Vulkanische dienst waarvan we toestemming tot verblijf gekregen hadden. Betje en ik bleven de hele zaterdag boven en maakten ’s morgens en ’s middags een mooie tocht door een paar oude gedoofde kratervalleien, die nu vol prachtige bloemen staan. ’t Was echt fris boven op 2500 meter en erg droog. ’s Nachts bijna vriespunt, namelijk 5 C en het water ijzig koud, zodat je er niet aan dacht om te mandiën! ( mandiën is het met houten emmertjes water over jezelf heen gooien, de manier van baden in Indië) ’t Herinnerde me te veel aan Hollandse winter om prettig te zijn. We sliepen elk onder 4 molton dekens en de hele dag brandde een lekker houtvuurtje in de haard! ’t Is een keurige pondok (hut) en we hebben ons er best geamuseerd. Een mandoer ( opzichter, butler) zorgt voor het huishouden en zijn vrouw kookt. Zondagmorgen daalden we in snelle vaart af, konden ons in Garoet nog verkleden en wat eten en waren om 7 uur weer thuis.
Meestal gaan ze echter met meerdere mensen op pad. Doel is niet alleen je verpozen en genieten van de natuur, maar vooral ook wetenschappelijk verzamelen van specimens, schelpen, slakken, insecten en bodemmonsters.
De tocht naar de Patoeha is goed geslaagd. Er waren 15 mensen mee en zaterdagmorgen vertrok de troep in een grote minibus. ’t Was een heel eind rijden, dat bovendien nog langer werd, doordat de bus niet bleek overweg te kunnen met de hellingen. Dan werden de 10 heren verzocht uit te stappen om te helpen duwen. Om 5 uur waren we op de kampeerplaats, prachtig gelegen aan een groot meer, Telaga Patengan. Het gezelschap werd in vier tenten ondergebracht. Ik vond het wel grappig om weer eens te kamperen en de moeilijkheden en eigenaardigheden daarvan in Indië mee te maken.
Of ze gaan naar een van de koraaleilanden zoals Dapoer waar ze met zijn zessen en een geweldige massa bagage waaronder 3 tenten, 6 veldbedden, keuken- en eetgerei, verzamelspullen een ruim weekend op het onbewoonde eiland bivakkeren. Ze nemen ook water mee, want op Dapoer is geen zoetwater te krijgen.
Op de foto vlnr: Karel Boedijn, Jan Verwey, Tera, Maus Lieftinck, Betje Polak, Kees van Steenis
Het was ca 2 ½ uur varen en er was nogal wat deining, zodat Betje, Kees en Maus zeeziek werden. Het was een komisch gezicht, toen ze alle drie over boord hingen en Karel, Jan en ik ieder een slachtoffer bij het ceintuur had om te voorkomen dat ze overboord zouden slaan. Jammer genoeg hadden slechts 3 mensen pret er om en 3 niet.
Dapoer is klein, een beetje begroeid, zodat we voldoende schaduw hadden. De keuken was zelfs een zeer idyllisch plekje, waar veel en zwaar geboomd werd over allerhande vraagstukken van koraaleilanden formatie en andere zee-aangelegenheden. Vooral ’s avonds bij gasolinelampen was het fantastisch. Overdag zaten we meest in zee om met de bekende zeekijkers de koraaltuinen te bestuderen.
Het is niet altijd even makkelijk om als vrouw er samen met anderen op uit te trekken. De goede zeden eisen natuurlijk dat er een tent voor de dame(s) is en als je een kiekje naar huis stuurt kan dat ook wel eens verkeerd vallen bij je vader, die schrijft: Minder bewonder ik jouw houding op de top van de Gedeh; deze kiek houd ik dan ook maar voor mijn private collectie. Laat ik je echter waarschuwen tegen het zitten in zo’n houding zonder rokken, in elk geval tot het laten nemen van een foto in zo’n houding. Hiermee loopt ge gevaar dat men achting voor je verliest door er grappen op te maken. Ik heb je altijd geprezen dat ge, ondanks je studie van de natuurhistorie, geen volgeling zijt van enkele collega’s die menen zoveel mogelijk zich als natuurmens te moeten gedragen, althans te moeten gekleed gaan, en ik hoop dat ik dit steeds van je kan blijven getuigen. Blijf vrouw en geef geen aanstoot, door zo’n ongegeneerde onbevallige houding aan te nemen. Het niet dragen van rokken in het gebergte kan er mee door. Die kiek is dan ook niet bewaard gebleven, hier wel een met Tera in broek.
Tera geeft op haar geheel eigen wijze in haar brieven naar vader commentaar over haar reisgenoten: Betje is reusachtig genoeglijk op zulke tochten, alleen erg langzaam en onhandig. Ze was erg kwaad dat iemand in Buitenzorg laatst had beweerd, dat ze eigenlijk altoos een baboe (Indische persoonlijke bediende) achter zich aan moest hebben, maar ’t is werkelijk wel nodig!
Haar mannelijke collega’s kunnen zich soms geen houding geven tegenover een vrouw of gaan soms blijkbaar over de schreef: Van Leeuwen heeft in het kamp een aaneenschakeling van verhalen zitten houden, sommige op het kantje af. Maus zegt dat, als ik er niet bij geweest was, Van L. zeker 24 uur per dag vuile moppen had zitten tappen! Vader antwoordt nogal afwijzend, in de trant van heren van stand: Jammer toch, dat iemand als Docters van Leeuwen niet kan nalaten om zelfs in tegenwoordigheid van dames dubbelzinnige moppen te vertellen. Wat zal dit vervelend zijn voor zijn vrouw, als hij thuis is. MeToo avant la lettre.
De volgende keer verhuist Tera naar het huis van Docters van Leeuwen met de familie Boedijn.