Maus

In eerdere blogs is de naam van Maus (Maurits) Lieftinck al regelmatig gevallen. Maus is één van de collega’s die haar ophaalt in Priok als ze aankomt in Batavia en Maus is degene waar ze een kamer op het museum mee deelt. Met Maus Lieftinck heeft Tera in 1923 al gewerkt aan het in kaart brengen van de Naardermeer. Maus is vooral geïnteresseerd in de entomologie (insectenkunde) en zal later een specialist worden op, met name, het gebied van libellen. In augustus 1929 is hij naar Indië vertrokken, mede omdat de banen voor zoölogen in Nederland niet voor het oprapen lagen.

In het begin van Tera’s verblijf maakt hij haar wegwijs in het museum en hij is meestal van de partij als ze er in het weekend op uittrekken. Zoals bijvoorbeeld op 7 juli 1930: De afgelopen zondag waren we met van Steenis (Kees), Karel (Boedijn), Verdoorn (bioloog uit Utrecht, die hier tijdelijk werkt), Maus en ik naar Tjisaroea, dezelfde onderneming, waar we op 18 mei ook al eens waren. Er kwamen nu haast geen patjets (kakkerlakken) opdagen, het is de droge tijd! We hebben de beek een heel eind doorgelopen, stroomopwaarts, en de allerprachtigste dingen verzameld. Slakken waren er haast niet, de stroom is veel te sterk, maar wel allerhande interessante insectenlarven. Ik heb dan altoos de grootste bewondering voor Maus, die deze wonderlijke beesten meestal dadelijk weet thuis te brengen.

Hiernaast een foto van Maus in ’s Lands Plantentuin

Ze zijn allebei vrijgezel, en hebben af en toe een gezel nodig om naar recepties en diners te gaan. Ze gaan samen naar de bioscoop en naar concerten, vaak met anderen erbij maar ook wel met z’n tweeën. Ook is Maus iemand om mee te praten en te wandelen. De regentijd is tot nu toe nogal genadig. Gisterenavond was het bijvoorbeeld zo prachtig, dat ik met Maus een heel eind ben gaan wandelen. ’t Is grappig zoals iedereen er dan van profiteert, en op pad is.

Als Tera in het huisje aan de Kotta Paris woont, woont Maus 6 huizen van haar vandaan. De eerste avond komt hij bij haar eten om het huisje in te wijden. Dat bevalt zo goed dat ze de twee maanden daarna zeer regelmatig samen eten, omdat voor twee koken nou eenmaal makkelijker is dan voor één. Eten blijft ook niet lang goed, er zijn geen koelkasten, dus vers vlees moet snel op. Bovendien ontstaat er een band tussen Tera en Maus die het collegiale overstijgt. Ook in het museum gaat haar hulp verder dan voor zomaar een collega: En in het museum help ik Lieftinck zijn rommel bij elkaar te zoeken voor een 14-daagse tocht naar de Karimon Djawa eilanden, waarheen hij de volgende week vertrekt. Hij gaat met drie mantri’s en een indo-preparateur en moet alles bedisselen en bedenken, eetwaren, keukengerei, kleren, obat, munitie etc. Wat komt daarvoor hier veel meer kijken dan in Europa!

Als Maus dysenterie krijgt  verzorgd Tera hem: Lieftinck sukkelt met dysenterie en ziet er groen van magerte uit. Ik laat nu iedere dag rijst koken, maar er zit zo weinig voedzaams in als je geen vet en geen eiwit mag eten. Als hij nu niet trouw zijn dieet houdt, dreig ik hem, dat hij bij mevr. Dammerman in de kost moet. Want dat is het beeld der verschrikking, omdat je daar zó bemoederd en vertroeteld wordt, dat je er iets van krijgen zou!

Maus en Tera passen duidelijk bij elkaar, ze hebben respect voor elkaar, maken samen grapjes  en trekken er regelmatig samen op uit, soms vergezeld van andere vrienden. Ze zijn van dezelfde generatie, Tera is een kleine vijf jaar ouder en ze delen elkaars belangstelling voor de biologie. Ze komen uit een vergelijkbaar milieu.

Als Tera verhuist naar het paviljoen van de van der Meulens blijft het contact met Maus intensief: We hebben voor het middageten trouwens ook al lang weer het hotel voor de huiskamer verwisseld, hetgeen een aangename verbetering was. Het eten in Bellevue was wel goed, maar ik vind het zo ongezellig in die lange eetzaal de enige gasten te zijn, en overal djongossen, die op één been hangen en staan te ginnegappen. En alles, wat je erbij dronk, djeroek, of koffie of vermouth moest je zo reuze duur betalen. Dan is het eten van mevr. Suturius, (een soort afhaalrestaurant) waar we aan 1 portie ruim genoeg hebben voor ons beiden ook veel goedkoper.

Hoe langer Tera in Indïe is hoe meer ze met Maus optrekt. In conflictjes met haar baas kiest ze steevast Lieftincks kant : Ik ging donderdag 24 september naar Bandung, woonde ’s middags enige vergaderingen bij en was ‘s avonds met de Toxen en Maus in de soos, waar alle congresgangers praatjes hielden of dansten. Het was er heel genoeglijk, ik vond er troepen oude bekenden en het werd heel laat. De volgende morgen moest de arme Maus naar huis, want Dammerman was bang, dat de dooie beesten weg zouden lopen, als we alle drie van honk waren. (Dan is Beaufort toch vrij wat geschikter, die zou zo iets nooit gecommandeerd hebben.).

Op 8 december stappen Tera en Maus samen in het vliegtuig naar Bandung. Vliegen staat nog in de kinderschoenen, maar Tera is niet bang, ze heeft tenslotte al eens eerder gevlogen

9 december 1931

Gisteren 8 dec. Was het Mohammed hemelvaart en hadden we dus vrij. Toen hebben Maus en ik de stoute schoenen aangetrokken en zijn naar Bandung gevlogen. ’t Was al een oud plan, maar ’t mislukte tot nog toe telkens, ook al omdat de KNILM niet op zondag vliegt… De vliegerij zelf was geweldig mooi, ik vond het fijn na 10 jaar weer eens in zo’n machine te zitten. Eerst zagen we in Tjibilitan er een naar Singapore vertrekken, toen een naar Soerabaja, en toen gingen we zelf, met 5 passagiers in een ruimte voor 8. Eerst over de vlakte, helemaal in vakjes van Sawa’s verdeeld en later over de bergen ongeveer de spoorlijn Batavia Poerwakarta Bandung volgend. Er is daar een stuk kalkgebergte, dat met zonderlinge steile toppen omhoog piekt. Verder zagen we leuke kalkbranderijen, de papierfabriek van Pandalarang en een paar theeondernemingen uit de lucht en op zij de Gedeh en de Boerangrang en Tangkoeban Prahoe. De vlakte van Bandung zat vol kleine pluiswolkjes, zoiets als de eerste verspreide sneeuwvlokjes op een straat. Caro Toxopeus haalde ons met 2 kinderen af in Andir, de kinderen vonden zo’n reuze libel natuurlijk verbluffend mooi. ’s Middags gingen we om half 3 weer met de trein terug.

Ergens hint Tera erop dat ze op een wandeling moeilijke gesprekken heeft met Maus. Het is niet duidelijk waar die over gaan. Wellicht doet Maus haar een huwelijksaanzoek. Als dat zo is, is het onduidelijk waarom zij dat niet accepteert. Het kan zijn dat Tera haar loopbaan niet wenst op te geven. Getrouwde vrouwen werden niet geacht te werken, als ambtenaar werd je zeker ontslagen. Het kan ook dat Tera naar huis wil en Maus in Indië wil blijven.

De eventuele weigering om te trouwen belet hen niet om samen te blijven optrekken: Op 31 december 1931 vieren ze samen Oude Jaar:  gingen Lieftinck en ik eerst naar de bioscoop en daarna brachten we de tijd gezellig bij mij door. Aten een soort hors-d’oeuvre en dronken meiwijn, lekker in december. Aan Bet had ik gevraagd ook te komen, maar ze telegrafeerde het af. En bij de Boedijns logeerden familieleden, zodat we daar niet gevraagd waren

Op zondag 17 Januari 1932 gaan ze een dagje samen naar Batavia om eerst eens naar het museum op het Koningsplein te gaan en vervolgens om in Des Indes (zie foto hierboven) te rijsttafelen: Dit is namelijk een beroemde plechtigheid. Nauwelijks ben je gezeten of een lange stoet van djongossen komt plechtig als een processie aan geschuifeld, wel zo achter elkaar, een vorstelijk gezicht. De eerste met rijst, de 2de en 3de met sajoran en de volgende met mata sapi, eendeneieren, garnalen in diverse vormen, frikadel, sambelan, vis, bami, geraspte klapper, katjang, saté ajam in minstens 3 vormen en Joost weet wat nog meer. Ik heb van de hele vertoning en van alle heerlijkheden ongelooflijk genoten.

Maus trouwt in 1933 met Mia Coenen, tandarts te Buitenzorg. Maus is zeker niet tegen werkende vrouwen, de tandartsenpraktijk van Mia blijft gewoon open. Maus en zijn vrouw zullen in de oorlog in een jappenkamp terechtkomen en komen daar ook weer uit. In 1954 komt Maus definitief terug naar Nederland waar hij directeur van het Museum voor Natuurlijke Historie in Leiden wordt. Het is niet duidelijk of Tera contact houdt met Maus.

In de volgende blogs komen we Maus nog wel tegen.

2 reacties op “Maus”

  1. Gerard Heerebout

    Weer een leuk verhaal, Barbara. Een kleine onvolkomenheid: Maus wordt geen directeur van het Museum voor Natuurlijke Historie te Leiden, maar van het Zoologisch museum in Buitenzorg per 28-02-1939
    Met vriendelijke groet,
    Gerard

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Meer informatie over hoe uw reactiegegevens worden verwerkt.